Fysiek Domein

Programmaplan energietransitie

De gemeente heeft de regierol over de energietransitie van de stad. Per activiteit en fase van een activiteit zal de rol van de gemeente verschillen. Afhankelijk van de situatie is de gemeente regisseur, facilitator, uitvoerder, beleidsmaker en/of toezichthouder. Bij veel van de activiteiten is de gemeente tevens initiator en/of aanjager. Het komt zelden voor dat de gemeente geen rol heeft. Het programma Energietransitie zorgt ervoor, dat de gemeente op de het juiste moment de juiste rol kan pakken. De rolkeuze bepaalt hoeveel tijd en geld de gemeente aan een activiteit moet besteden.

Zoals onder de toelichting bij activiteiten is aangegeven is er voor 2022 circa €1,5 miljoen aan gemeentelijke middelen programmabudget beschikbaar. Aanvullend wordt er, net als vorige jaren, €500.000 incidenteel programmabudget en €300.000 incidenteel voor Geothermie-Holtenbroek/Aa-landen aangevraagd. Dit budget is nodig om de huidige inzet ook in 2022 te continueren. Deze inzet is met uw raad besproken in maart 2021 in de ‘aangescherpte strategie energietransitie’.

Voor de komende jaren verwachten we dat de huidige inzet niet voldoende is en dat de uitvoeringskosten voor de gemeente gaan toenemen. Dit is geschetst in Perspectiefnota en deze verwachting wordt onderbouwd door het ROB-advies over de uitvoeringskosten van het klimaatakkoord. Deze toename van uitvoeringskosten proberen we - net als andere gemeenten - via VNG bij het Rijk op te halen.

Naast deze gemeentelijke middelen zetten we voor de uitvoering van projecten van onze partners in de stad– nu en de komende jaren - in op het verkrijgen van gelden van het Rijk en Europa zoals subsidies RRE, RREW, PAW, Wijkuitvoeringsplannen etc.

Het programma bestaat twee uit pijlers
·Pijler gebouwde omgeving: warmtetransitie en stadsbrede aanpak.
·Pijler grootschalige opwek (zon en wind).

De activiteiten voor 2022 zijn geprioriteerd op basis van beschikbaarheid van middelen, te weten:

PIJLER GEBOUWDE OMGEVING-WARMTETRANSITIE

Transitievisie warmte
In 2020 is toegewerkt naar een transitievisie warmte. In 2022 werken we de vertrekpunten uit. Dit betreft onder meer het bepalen van de voorkeursinfrastructuur per wijk of buurt, de wijkselectie en uitwerking van de transitie in wijkuitvoeringsplannen. Voor de warmtetransitie beginnen we met de wijken Holtenbroek, Aa-landen en Berkum. Stadsbreed gaan we de communicatie over de warmtetransitie intensiveren. Hiervoor is een communicatieplan opgesteld en gedeeld met de raad.  

Ontwikkelstrategie warmtenetten
De Verkenning Warmtegids laat zien dat een warmtenet voor de helft van de stad het meest gunstige alternatief (de minste maatschappelijke kosten) voor verwarming met aardgas is. De ontwikkeling van warmtenetten (zoals de eerste fase van een warmtenet in Holtenbroek en Aa-landen, Spoorzone, wellicht ook in Berkum of Oosterenk) kan niet los worden gezien van de ontwikkeling van een warmtenet voor de hele wijk of stad en de ontwikkeling van duurzame lokale warmtebronnen om deze warmtenetten te voeden. Het doel is uiteindelijk een robuust stedelijk netwerk, gevoed door meerdere lokale duurzame bronnen. Om regie te kunnen voeren op het gewenste eindbeeld is een ontwikkelstrategie voor warmtenetten en warmtebronnen nodig. De ontwikkelstrategie zorgt ervoor dat er ruimtereserveringen of voorinvesteringen kunnen worden gedaan voor de hoofdinfrastructuur om netten onderling te kunnen koppelen en biedt ontwikkelaars en investeerders houvast om hun investeringen af te stemmen op toekomstige ontwikkelingen. In 2022 informeren we u over de ontwikkelstrategie en werken we deze verder uit.

Energietransitie in prioritaire wijken Holtenbroek, Aa-landen en Berkum
Tot 2030 hebben we een opgave om 10.000 tot 12.000 woningen van het gas af te krijgen. In de transitievisie warmte is opgenomen dat we beginnen met de warmtetransitie in prioritaire wijken Berkum, Holtenbroek en Aa-landen.

Berkum
In Berkum gaan we door met het project Berkum Energieneutraal. In 2022 wordt de keuze voor het meest gunstige wijkenergiesysteem duidelijk. Dit op basis van berekeningen, aangevuld met de kwalitatieve gegevens die zijn verkregen bij de wijkenquete in 2021. Daarnaast is het belangrijkst in Berkum de komende jaren het proces richting aardgasvrij-ready maken van alle gebouwen. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van lokale bedrijven en het aanbod dat in 2021 in Transform verband is ontwikkeld. In 2022 worden de leerervaringen uit de verduurzamingspilots in 2021 gebruikt om dit proces op te schalen. De subsidiegelden vanuit de PAW-uitkering worden hierbij ingezet en de uitvoeringsorganisatie wordt ingericht. Verder worden activiteiten in het kader van ‘zon op dak’ concreet. De gemeente blijft zich inzetten om maximaal te faciliteren.

Aalanden-Holtenbroek
In 2022 zetten we in op de doorontwikkeling van de eerste fase van de warmteketen in Holtenbroek. Dit gaat om de aansluiting van 3000 tot 5000 woningen op een warmtenet primair gevoed door een geothermiebron. We richten ons voor de ontwikkeling van de warmteketen op het maken van afspraken met grotere warmteafnemers in deze twee wijken (scholen, woningbouwcorporaties, gemeentelijk vastgoed) en herontwikkelingen (Zwarte Waterzone, Zwartewaterallee). Op termijn zien we kansen om ook een deel van Dieze hierin te betrekken. Om de transitie naar aardgasloze wijken in zijn geheel te kunnen maken is het cruciaal om particuliere woningen in de transitie mee te nemen. Hoe we particuliere woningen op een haalbare en betaalbare manier mee kunnen nemen in de transitie willen we samen met de bewoners gaan onderzoeken, zodat draagvlak en draagkracht ontstaat voor de overgang van aardgas naar een andere manier van verwarmen. Hiervoor stellen we in 2022 een wijkuitvoeringsplan op met behulp van provinciale subsidie.

Ontwikkeling geothermiebron
Daarnaast zetten we in 2022 in op de doorontwikkeling van de geothermiebron. In december 2020 heeft ons college besloten om deel te willen nemen aan het onderzoeksproject RESULT binnen het Europese subsidieprogramma Geothermica. Deelname aan RESULT is een kans om versneld tot een proefboring te komen. Er zijn verschillende Go / No Go momenten waarop met de samenwerkende partijen wordt besloten om al of niet een volgende fase in te gaan. De subsidie is inmiddels toegekend aan RESULT en er is een samenwerkingsovereenkomst opgesteld. 2022 staat in het teken van nadere geologische onderzoeken, technische uitwerking, de definitieve locatiekeuze, vergunningaanvragen en een SDE-aanvraag. Bij positieve tussentijdse besluiten volgt in 2022 een investeringsbeslissing door het consortium voor het uitvoeren van een proefboring. De totale externe investeringen in geothermie Zwolle kunnen oplopen tot ca. € 15 -18 miljoen, waarvan ca. € 5,6 miljoen wordt gedekt door de subsidie en het overige deel door een financiële deelname van partijen in het consortium.

Organisatie van de warmteketen
Eind 2020 heeft Uw raad ingestemd met het verder onderzoeken naar de voorkeursvariant voor het oprichten van een warmtebedrijf om de warmteketen goed te organiseren en onze regierol als gemeente daarin waar te kunnen maken. In 2021 zijn er gesprekken gevoerd met mogelijke publieke en private deelnemers in een op te richten warmtebedrijf. De resultaten daarvan worden eind 2021 met uw raad gedeeld inclusief besluitvorming hierover en een voorstel voor het vervolg in 2022.

PIJLER GEBOUWDE OMGEVING-AANJAGEN ENERGIETRANSITIE

Vanuit het programmaonderdeel Gebouwde Omgeving stimuleren we energiebesparing door isoleren en energiezuinige installaties in bestaande woningen, bedrijven en maatschappelijke instellingen. Dit doen we op verschillende manieren, transparant, en met oog voor individuele situaties.

Energieloket 3.0 en lokale adviesdiensten
In 2021 is Duurzaam Bouwloket gepositioneerd als het gratis en onafhankelijk energieloket van de gemeente. Naast het adviseren en verder helpen van inwoners die willen verduurzamen, wordt een bedrijvenloket gelanceerd voor het MKB. Hier kunnen ondernemers terecht voor gratis advies. Op basis van gebruikersdata (website en klantcontactcentrum) kunnen we dit steeds gerichter doen. Ook in 2022 blijven we webinars, informatiebijeenkomsten en campagnes inzetten om naast de transitiewijken ook de rest van de stad te blijven stimuleren om te verduurzamen.

Ondersteuning van bewonersinitiatieven
Zwolle blijft de beweging van onderop stimuleren. In 2022 werken we aan het verstevigen van het netwerk van bestaande Zwolse bewonersinitiatieven, door voor hen een ‘community of practice’ te continueren. Hiermee willen we deze initiatieven helpen om van elkaar te leren en elkaar te versterken, zodat ze een voorbeeld zijn voor andere, beginnende initiatieven. Blauwvinger Energie, Berkum Energieneutraal, Wijbedrijf Dieze en 50 Tinten Groen Assendorp zijn hierin de voorlopers. Hun kennis en kunde kan worden ingezet om andere initiatieven, zoals in de Binnenstad, Aa-landen, Zwolle-Zuid, Westenholte en Wipstrik te laten groeien. Het ondersteunen van deze initiatieven wordt gefinancierd vanuit de RREW-subsidie. Deze loopt tot 31 juli 2022. We rekenen erop dat het Rijk deze subsidie continueert, maar op het moment van schrijven is dit echter nog niet bekend.

Zichtbaarheid
In 2022 blijven we werken aan de zichtbaarheid van de verduurzaming van onze stad. In juli 2022 is de communicatiestrategie met u gedeeld. Via campagnes, een film, social media en bijvoorbeeld de Duurzame Huizenroute zorgen we dat we in beeld blijven. Ook lopen de acties in het kader van de RRE-subsidies nog door, en kunnen bewoners via het Energieloket nog profiteren van gratis kleine energiebesparende maatregelen.

Besparen, besparen, en besparen
Centraal in de energiestrategie staat de gedachte dat bespaarde energie ook niet meer duurzaaam opgewekt en getransporteerd hoeft te worden. Woningen en bedrijven zijn niet van de gemeente, dus onze knoppen zijn beperkt. We investeren daarom in de ontwikkeling van logische beïnvloedingslijnen, ook in de tijd gezien. Eerst zoveel mogelijk besparen, het stimuleren van community’s of practice dan wijkuitvoeringsplannen en de realisatie van warmtenetten. Voor bedrijven geldt een soortgelijk gedachte.

Aanbod financieringsmogelijkheden
Naar verwachting zal eind 2021 de besluitvorming over het al dan niet verruimen van de financieringsmogelijkheden voor inwoners van onze stad plaatsvinden. In 2022 kan dit dan in werking gesteld worden

Het Zwolse RES bod hebben we dit jaar kunnen verhogen door de inzet van grote dakoppervlakken, dus met name bedrijfsdaken en gebouwen met maatschappelijke functies.

PIJLER GROOTSCHALIGE OPWEK

Vanuit de pijler grootschalige opwek wordt de ingezette lijn uit de aangescherpte strategie energietransitie voortgezet in 2022.

De zonneparken zoals Bomhofsplas, Sekdoornplas, Herfte en De Weekhorst zijn operationeel. Voor het zonnepark van Blauwvinger Energie (1 MW) aan de Scholtensteeg (deels op de geluidwal) is planologisch alles klaar, inclusief de omgevingsvergunning (sept. 2021) en aansluiting op het net (start bouw wordt nu voorbereid).
In Tolhuislanden wordt uitwerking gegeven aan de gebiedsovereenkomst en wordt in het najaar van 2021 en de eerste helft van 2022 toegewerkt naar een concrete planinvulling om daarmee het gebiedsbod gestand te doen in samenhang met de ontwikkeling van Hessenpoort. Wij gaan in 2022 door met het begeleiden van deze initiatieven binnen het beschikbare budget tot de start van de planologische fase.

In juli 2021 heeft u ingestemd met de RES 1.0. In 2022 geven we daar verder uitwerking aan. Onderdeel van de uitwerking is de verdere uitwerking van de intergemeentelijke samenwerking met de gemeenten Staphorst, Dalfsen en Zwartewaterland (ZSDZ) op het thema energie (waaronder ook biogas), en netwerkcongestie. De ons omliggende gemeenten kijken, voor hun deel van de bijdrage in de RES, nadrukkelijk naar het grensgebied met Zwolle, en dan met name naar gebieden die aansluiten bij Tolhuislanden of het gebied ten westen hiervan. Wij volgen deze ontwikkelingen en stemmen waar nodig af.

Voor de realisatie van de Zwolse energie-ambities in de RES zijn investeringen in het energienetwerk noodzakelijk. We zien dat initiatieven op dit moment niet gerealiseerd kunnen worden en het halen van de energie-ambities onder druk staan. Dit vraagt een nauwe relatie en afstemming met Enexis, Tennet en de provincie bij de realisatie van de energie-ambities. Tegelijkertijd heeft het uitbreiden van het elektriciteitsnetwerk impact op de ruimte en kan het elektriciteitsnet beperkend zijn voor onze ambities op gebied van bijvoorbeeld duurzame mobiliteit, wonen en economie. Vanuit Programma Energie zetten we de al ingezette lijn voort om ook in 2022 hier regie op te voeren waarbij we onze partners binnen en buiten de gemeente hierbij betrekken.

Voor Zwolle ligt het zwaartepunt van de realisatie van de Zwolse ambities in de RES bij de eerste plan-invulling van Tolhuislanden en het afwerken van projecten die op de zgn. Duurzaam Op Land (DOL-)lijst staan. Concrete uitbreiding van het elektriciteitsnetwerk in Zwolle is voorzien o.a. bij de realisatie/uitbreiding van het energiecluster aan de Hessenweg met o.a. waterstofgas/groengasproductie en planologische ruimte voor een nieuw 110/150 kV Hoogspanning-Middenspanning (HS/MS) station & uitbreiding van bestaande 380 kV station en energie gerelateerde functies, zoals opslag en conversie. Dit pakken we samenhangend op in energiecluster Zwolle Noord waar uw raad in het najaar van 2021 over wordt geïnformeerd. Het betreft o.a. alle afstemming met TenneT, Enexis, RES-partners, buurgemeenten en initiatiefnemers in het gebied. Dit project is gekoppeld aan de HS/MS stations van Enexis/Tennet, die een functie vervullen van regionale stopcontacten voor grootschalige opwekking: HS/MS stations Hessenpoort, nieuw te realiseren HS/MS station Zwolle Noord, HS/MS station Weteringkade, HS/MS station Frankhuis (voor alle stations geldt inmiddels de netcongestieproblematiek). Stadsbreed houden we ook de ontwikkeling van onderstations, trafohuisjes en laadinfrastructuur en de ruimtelijke impact daarvan in de gaten.

Een ander belangrijk onderdeel van dit project is de inzet van innovatieve ontwikkelingen op gebied van energie opslag en energie conversie, deels om ook bij netcongestieproblemen door te kunnen gaan bij bijvoorbeeld de realisatie van zonnedaken op bedrijfspanden en op parkeerterreinen. We zien bedrijventerrein Hessenpoort hier als centrum voor de ontwikkeling van een Energie-Hub. Samen met bedrijven, kennispartners en provincie wordt vanuit het programma gewerkt naar projecten met hun eigen structuur en financiering. Voor de financiering hiervan zijn we sterk afhankelijk van het Rijk en de provincie. Onderdeel van dit traject is het inrichten van een goed uitvoeringsvehikel met een duidelijk profiel en voorzien van de juiste sturing en inbedding in het gebied. Hierin voorzien we een belangrijke rol van de ondernemersvereniging OVH voor draagvlak en participatie.

We zorgen dat groen één van de leidende thema’s is bij stedelijke ontwikkeling, zodanig dat:

• De hoeveelheid groen niet afneemt en de groen- en recreatiestructuur wordt versterkt en verbeterd.
• De biodiversiteit toeneemt.
• De inwoners van Zwolle zich bewust zijn van de effecten van hun handelen op natuur en milieu.

William Dogger